تحقیقات جدید جهانی پرده از واقعیتی تلخ برداشته‌اند: آلودگی هوا می‌تواند حتی برای افرادی که هرگز سیگار نکشیده‌اند، عامل بروز سرطان ریه باشد. این یافته‌ها نشان می‌دهند که تنفس در هوای آلوده ممکن است منجر به جهش‌های ژنتیکی خطرناکی شود که پیش‌تر تنها در افراد سیگاری مشاهده می‌شد.
آلودگی هوا؛ تهدیدی خاموش برای ریه‌های سالم
بر اساس نتایج یک مطالعه بین‌المللی که داده‌های بیماران مبتلا به سرطان ریه در قاره‌های مختلف را بررسی کرده است، ارتباط مستقیمی میان سطح آلودگی هوا و بروز جهش‌های DNA در سلول‌های ریه شناسایی شده است. این جهش‌ها حتی در افرادی که هیچ‌گاه دخانیات مصرف نکرده‌اند نیز مشاهده شده‌اند.
پروفسور لودمیل الکساندروف از دانشگاه کالیفرنیا در سن‌دیگو، که سرپرستی این تحقیق را بر عهده داشته، تأکید می‌کند: «ما پیش‌تر شاهد افزایش موارد سرطان ریه در میان غیرسیگاری‌ها بودیم، اما اکنون می‌دانیم که آلودگی هوا می‌تواند عامل اصلی این روند باشد.»
بررسی ژنتیکی بیماران در چهار قاره
در قالب پروژه جهانی Sherlock-Lung، ژنوم کامل تومورهای ریه ۸۷۱ بیمار غیرسیگاری از اروپا، آمریکای شمالی، آسیا و آفریقا مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که در مناطق با آلودگی هوای بیشتر، تومورها دارای جهش‌های ژنتیکی شدیدتری بودند. یکی از مهم‌ترین این جهش‌ها در ژن TP53 رخ داده است؛ ژنی که پیش‌تر در ارتباط با مصرف دخانیات شناخته شده بود.
همچنین مشخص شد که افراد ساکن در مناطق آلوده‌تر، تلومرهای کوتاه‌تری دارند. تلومرها ساختارهایی در انتهای کروموزوم‌ها هستند که نقش محافظتی دارند و کوتاه شدن آن‌ها نشانه‌ای از افزایش سرعت تقسیم سلولی است؛ فرآیندی که در سلول‌های سرطانی به‌وفور دیده می‌شود.
افزایش سهم غیرسیگاری‌ها در آمار سرطان ریه
با کاهش مصرف سیگار در کشورهایی مانند آمریکا و بریتانیا، اکنون درصد بیشتری از مبتلایان به سرطان ریه را افراد غیرسیگاری تشکیل می‌دهند. تخمین‌ها حاکی از آن است که بین ۱۰ تا ۲۵ درصد از موارد جدید سرطان ریه در این گروه دیده می‌شود. بیشتر این موارد از نوع آدنوکارسینوما هستند؛ نوعی سرطان که در سلول‌های غده‌ای بدن شکل می‌گیرد و یکی از شایع‌ترین انواع سرطان ریه محسوب می‌شود.
چین، قربانی اصلی آلودگی هوا
با حدود ۲.۵ میلیون مورد جدید در سال، سرطان ریه همچنان یکی از مرگبارترین انواع سرطان در جهان است. بیش از یک میلیون مورد مرگ ناشی از این بیماری تنها در چین رخ می‌دهد؛ کشوری که با ترکیبی از مصرف بالای دخانیات، آلودگی شدید هوا و سایر آلاینده‌های زیست‌محیطی مواجه است.
در شرق آسیا، نرخ ابتلا به آدنوکارسینوما ناشی از آلودگی هوا بالاتر از سایر مناطق گزارش شده است. با اینکه در بریتانیا این آمار پایین‌تر است، اما همچنان سالانه بیش از ۱۱۰۰ مورد جدید ثبت می‌شود.
عوامل دیگر: دود دست‌دوم و داروهای گیاهی
در این پژوهش، تأثیر دود سیگار دست‌دوم نیز بررسی شد. نتایج نشان داد که این نوع مواجهه تنها منجر به افزایش خفیفی در جهش‌های سرطان‌زا می‌شود. با این حال، نگرانی‌هایی درباره برخی داروهای گیاهی چینی که حاوی اسید آریستولوچیک هستند نیز مطرح شده است. این ترکیب با جهش‌های خاصی در میان بیماران تایوانی غیرسیگاری مرتبط شناخته شده است.
نکته جالب توجه دیگر، شناسایی نوعی جهش ناشناخته در برخی بیماران غیرسیگاری بود که در افراد سیگاری دیده نمی‌شود. به گفته دکتر ماریا ترزا لاندی از مؤسسه ملی سرطان آمریکا، این موضوع اکنون به یکی از محورهای اصلی تحقیقات علمی تبدیل شده است.
این یافته‌ها بار دیگر اهمیت مقابله با آلودگی هوا را به‌عنوان یک بحران جهانی سلامت عمومی یادآور می‌شوند؛ بحرانی که حتی نفس کشیدن را به عاملی خطرناک برای زندگی تبدیل کرده است.
