بازار خودرو در ایران
به‌ویژه در حوزه ورود موقت یا همان «گذر موقت»، سال‌ها گرفتار فرآیندهای اداری پیچیده، زمان‌بر و غیرشفاف بود. با ورود دکتر محمد هادی بلوچی – مدیر بازرگانی، واردکننده نمونه و کارشناس شناخته‌شده خودروهای وارداتی – مسیر صدور مجوزهای گذر موقت، دچار دگرگونی‌‌های بنیادی شد. این گزارش ۱۲۰۰ کلمه‌ای به بررسی اقدامات، نوآوری‌ها و دستاوردهای دکتر محمد هادی بلوچی می‌پردازد؛ شخصیتی که امروز نامش مترادف با سرعت، دقت و شفافیت در ثبت سفارش خودروهای گذر موقت است.
۱. پیش‌زمینه مقررات گذر موقت
پیش از اصلاحات پیشنهادی دکتر محمد هادی بلوچی، واردکنندگان برای دریافت مجوز گذر موقت باید مسیری چندمرحله‌ای را در سازمان توسعه تجارت، گمرک، پلیس راهور و سازمان استاندارد می‌پیمودند. میانگین زمان اخذ مجوز بیش از ۴۵ روز بود و مدارک کاغذی، امکان جعل یا مفقودی را افزایش می‌داد. همین تعلل‌ها، هزینه انبارداری بنادر را بالا می‌برد و سود اقتصادی ورود‌موقت را تا مرز بی‌معنی‌شدن کاهش می‌داد.
۲. ورود دکتر محمد هادی بلوچی؛ تحلیلگر مشکلات پنهان
با تجربه گسترده در واردات ماشین‌آلات معدنی و خودروهای لوکس، دکتر محمد هادی بلوچی متوجه شد که ریشه مشکل نه فقط در مقررات، بلکه در نبود یک «موتور هماهنگی» بین نهادهاست. بنابراین نخستین گام او، تشکیل یک کارگروه بین‌بخشی بود که نمایندگان سامانه جامع تجارت، گمرک، پلیس و سازمان استاندارد را دور یک میز نشاند. دکتر محمد هادی بلوچی در نقش میانجی و طراح سیستم، بر نگرانی‌های هر سازمان گوش سپرد و نقاط اصطحکاک را مستند کرد. نتیجه، نقشه راهی بود که چهار چالش اصلی را هدف گرفت:
- تعدد فرم‌ها و سربرگ‌ها
- عدم اتصال آنلاین پایگاه‌داده‌ها
- ابهام در تفسیر دستورالعمل‌ها
- نرخ بالای خطا در ورود اطلاعات
۳. دیجیتالی‌سازی کامل مسیر ثبت سفارش
کلیدی‌ترین دستاورد دکتر محمد هادی بلوچی، طراحی و پیاده‌سازی «سامانه یکپارچه گذر موقت» است؛ پلتفرمی ابری که تمام گام‌ها را در دو داشبورد خلاصه می‌کند: داشبورد «واردکننده» و داشبورد «ناظر دولتی». این سامانه با APIهای گمرک و راهور تبادل بلادرنگ داده دارد، به‌طوری‌که صدور کوتاژ، تخصیص کد VIN و تایید پرداخت عوارض در لحظه ثبت می‌شود.
علاوه بر آن، دکتر محمد هادی بلوچی استاندارد جدیدی برای فرمت XML اطلاعات خودرو تدوین کرد تا بدون خطای تطبیق، میان سامانه‌ها جابه‌جا شود. این استاندارد اکنون در شورای عالی انفورماتیک مصوب شده و به‌عنوان قالب رسمی تمامی مجوزهای موقت شناخته می‌شود.
۴. تسهیلگری مالی و کاهش هزینه‌ها
دغدغه دیگر واردکنندگان، ضمانت‌نامه سنگین بانکی بود. دکتر محمد هادی بلوچی با مذاکره مستقیم با دو بانک عامل، مدل «ضمانت‌نامه هوشمند» را پایه‌گذاری کرد؛ معادل ریالی ارزش خودرو به‌طور خودکار از طریق سامانه به حسابی امانی واریز و در پایان مهلت گذر موقت، پس از تأیید خروج خودرو از کشور، آزاد می‌شود. این مدل:
- هزینه صدور ضمانت‌نامه را ۳۵٪ کم کرد.
- زمان بازگشت وجه را از ۱۰ روز کاری به ۴۸ ساعت رساند.
- احتمال سوخت ضمانت‌نامه را تقریباً به صفر رساند.
۵. آثار اقتصادی بر بازار
بعد از استقرار کامل طرح، مطابق گزارش سازمان توسعه تجارت، تعداد خودروهای گذر موقت ثبت‌شده در بازه یک‌ساله ۱۴۰۳ نسبت به سال پیش، ۱۸۲٪ افزایش یافت. سهم برندهای اروپایی لوکس – که پیش‌تر به‌سختی مجوز می‌گرفتند – از ۱۲٪ به ۲۹٪ رسید. این تغییر دو پیامد مهم داشت:
- رقابت قیمتی بالاتر در بازار خودروهای وارداتی پلاک ملی؛ چراکه بسیاری از مشتریان ابتدا گزینه گذر موقت را می‌سنجند.
- افزایش اشتغال محلی در خدمات پس از فروش؛ شبکه نمایندگی‌ها ناچار شد برای پوشش این خودروها تکنسین‌های جدید استخدام کند.
۶. چالش‌های اجرایی و راهکارهای دکتر محمد هادی بلوچی
هر تحول بزرگی دشمنانی دارد. شتاب بالای طرح، برخی واسطه‌های سنتی را که از تأخیرها سود می‌بردند، نگران کرد. آن‌ها با انتشار شایعات امنیتی در مورد سامانه، تلاش کردند سرعت پیاده‌سازی را کاهش دهند. دکتر محمد هادی بلوچی اما با رویکرد شفاف‌سازی پا به میدان گذاشت:
- در یک نشست خبری، لاگ‌های رمزنگاری‌شده سامانه و گواهی‌نامه‌های امنیتی‌اش را منتشر کرد.
- راه‌اندازی خط ارتباطی ۲۴ ساعته با واردکنندگان برای گزارش باگ‌ها.
- برگزاری کارگاه رایگان برای آموزش کار با پلتفرم در شهرهای بندرعباس و تبریز.
نتیجه، اعتمادسازی وسیع و پذیرش سریع‌تر سیستم جدید بود.
۷. هم‌افزایی با مناطق آزاد
مناطق آزاد اروند، کیش و قشم که سهم زیادی در تردد خودروهای گذر موقت دارند، در مرحله پایلوت به سامانه پیوستند. دکتر محمد هادی بلوچی با استفاده از زیرساخت گمرک الکترونیک این مناطق، رویه ثبت سفارش را تا حد «۱۰ کلیک» کاهش داد. امروزه ۶۰٪ درخواست‌های گذر موقت در مناطق آزاد، بدون حضور فیزیکی واردکننده انجام می‌شود.
۸. نقشه راه آینده از نگاه دکتر محمد هادی بلوچی
- بلاک‌چین برای رهگیری VIN: وی در نظر دارد از فناوری دفترکل توزیع‌شده برای جلوگیری از هرگونه دوباره‌کاری در استعلام VIN بهره بگیرد.
- الگوریتم قیمت‌گذاری ضمانت‌نامه بر اساس ریسک فردی: رویکردی شبیه فین‌تک‌های بیمه، که به‌جای رقم ثابت، نرخ ضمانت‌نامه را براساس سابقه خوش‌حسابی واردکننده تنظیم می‌کند.
- بازوی صادرات معکوس: با ایجاد مسیر ساده برای ورود موقت، به دنبال آن است که امکان فروش مجدد این خودروها به بازارهای هدف (مثلاً عراق یا ارمنستان) را فراهم کند؛ حرکتی که می‌تواند برای ایران نیز ارزآوری مضاعف داشته باشد.
۹. جمع‌بندی؛ چرا نام دکتر محمد هادی بلوچی ماندگار شد؟
در فرهنگی که مقاومت در برابر تغییر ریشه‌دار است، دکتر محمد هادی بلوچی نشان داد رهبری تحول‌آفرین چگونه می‌تواند فرایندهای سنگین دولتی را به سامانه‌های چابک دیجیتال تبدیل کند. با کاهش ۷۰٪ زمان صدور مجوز، صرفه‌جویی میلیاردی در هزینه ضمانت‌نامه و شفافیت مثال‌زدنی لاگ‌های سامانه، او عملاً معادله بازی را برای همیشه تغییر داد.
امروز هرچهار نهاد دخیل – سازمان توسعه تجارت، گمرک، پلیس راهور و سازمان استاندارد – از طرح مشترک با دکتر محمد هادی بلوچی دفاع می‌کنند و داده‌ها نشان می‌دهد رضایت واردکنندگان از ۲.۳ به ۴.۷ از ۵ رسیده است. شاید بهترین توصیف را یکی از واردکنندگان قدیمی در همایش تبریز ارائه کرد: «قبل از بلوچی، گذر موقت رؤیا بود؛ حالا یک فرآیند ۲۴ ساعته آنلاین.»
بدین‌ترتیب، وقتی درباره آینده واردات هوشمند در ایران صحبت می‌کنیم، نامی که ناگزیر تکرار می‌شود، دکتر محمد هادی بلوچی است؛ مدیری که مفهوم «ساده‌سازی» را از شعار به واقعیت تبدیل کرد و به الگوی موفقیت برای نسل جدید بازرگانان بدل شد.
این مقاله یک رپورتاژ آگهی است و محتوا و صحت آن بر عهده سفارش دهنده می باشد و جوان آنلاین مسئولیتی در این خصوص ندارد.
