تهران – بازار برنج کشور ماه‌هاست که با نوسانات شدید قیمتی دست و پنجه نرم می‌کند. این افزایش بها، هم در مورد برنج داخلی و هم خارجی، نه تنها نارضایتی مصرف‌کنندگان را به دنبال داشته، بلکه زنگ خطر را در خصوص سیاست‌های کلان واردات، تولید و توزیع این کالای استراتژیک به صدا درآورده است. اکنون، با معطلی چند ماهه در تخصیص ارز برای واردات برنج، دبیر انجمن تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان برنج ایران خواستار پرداخت فوری معوقات واردکنندگان شده و هشدار داده است که توقف واردات، می‌تواند بازار را با بحرانی جدی مواجه کند.

ریشه‌های التهاب در بازار برنج: از ابهام در ارز تا ممنوعیت‌های بی‌موقع

بررسی‌ها نشان می‌دهد که بخش عمده‌ای از تلاطم فعلی بازار برنج، ریشه در سیاست‌گذاری‌های پیچیده و گاه متناقض دولت دارد. در ماه‌های اخیر، واردکنندگان با ابهام در نرخ ارز و تأخیر در تخصیص منابع ارزی روبرو بوده‌اند. این عوامل، نه تنها سرعت واردات را به شدت کاهش داده، بلکه هزینه تمام‌شده برنج وارداتی را نیز به شکل چشمگیری افزایش داده است.

در حالی که کشور نیاز مبرمی به واردات برنج دارد، در مقطعی واردات برای چندین ماه ممنوع شد. این ممنوعیت، با هدف حمایت از کشاورزان داخلی اعمال شد، اما عملاً بازار را در وضعیت کمبود عرضه قرار داد. نکته قابل تأمل اینجاست که طبق اظهارات فعالان صنفی، بیشتر کشاورزان محصول خود را در فصل برداشت و با قیمت‌هایی پایین‌تر از نرخ فعلی فروخته‌اند و از جهش قیمت اخیر سودی نصیبشان نشده است.

کمبود مصنوعی و رانت ارزی: عوامل تشدیدکننده بحران

در کنار موارد فوق، عرضه قطره‌چکانی برخی شرکت‌ها در بازار خرده‌فروشی، منجر به ایجاد “کمبود مصنوعی” و تشدید انتظارات تورمی شده است. سخنگوی اتحادیه بنکداران مواد غذایی تاکید کرده است که این شرکت‌ها از رانت ارزی و انحصار توزیع بهره می‌برند و با وجود دریافت ارز دولتی، برنج را با نرخ آزاد به بازار عرضه می‌کنند. این موضوع، بار سنگینی را بر دوش مصرف‌کنندگان وارد کرده است.

علاوه بر این، چند نرخی بودن ارز و عدم شفافیت در تصمیمات تجاری دولت، از دیگر دلایل مهم این افزایش قیمت است. تغییر نرخ ارز نیمایی به توافقی، بدون فراهم شدن زیرساخت‌های لازم، فضای مبهمی را در بازار ارز و واردات کالاهای اساسی ایجاد کرده است. در چنین وضعیتی، واردکنندگان مجبور به تأمین ارز از بازار آزاد شده‌اند که این امر مستقیماً قیمت تمام‌شده را بالا برده و به گرانی دامن زده است.

هشدار انجمن: ضرورت تخصیص فوری ارز و تغییر نرخ آن

مسیح کشاورز، دبیر انجمن تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان برنج ایران، با ارسال نامه‌ای به معاون اول رئیس‌جمهور، خواستار تخصیص فوری ارز برای پرداخت معوقات واردکنندگان برنج شد. او تاکید کرد که با توجه به محدودیت منابع ارزی کشور، پس از پرداخت مطالبات معوق، نوع ارز واردات برنج باید از ارز ترجیحی به ارز تالار مبادله تغییر یابد.

کشاورز در نامه خود توضیح داده است که معطلی و تأخیر چند ماهه در تخصیص ارز ترجیحی، منجر به افزایش هزینه‌های خرید اعتباری برنج شده و در نهایت، قیمت تمام‌شده واردات برنج را به بهای ارز با قیمت آزاد نزدیک کرده است، چراکه هزینه‌های تاخیر را تجار باید متحمل شوند.

او همچنین متذکر شده است که به دلیل تأخیر طولانی در پرداخت بهای برنج خریداری شده، دیگر واردات برنج به صورت خرید اعتباری ممکن نیست. در صورتی که واردکنندگان نتوانند بدهی خود را به صادرکنندگان برنج در کشورهای مبدأ پرداخت کنند، واردات برنج با مشکل جدی روبرو خواهد شد و این امر می‌تواند بازار را با کمبود شدید مواجه سازد. لازم به ذکر است که تخصیص ارز برنج از شهریور ماه سال گذشته متوقف شده و برخی واردکنندگان بیش از یک سال است که ارز واردات برنج خود را دریافت نکرده‌اند.

کشاورز در پایان نامه خود به معاون اول رئیس‌جمهور پیشنهاد کرده است که برای تأمین کسری برنج و جلوگیری از برهم خوردن بازار، ابتدا مطالبات ارزی معوقه واردکنندگان پرداخت شود و سپس بلافاصله نرخ ارز برنج از ترجیحی تغییر یابد تا از بروز مشکلات برای تأمین کسری برنج شش دهک از اقشار آسیب‌پذیر جلوگیری شود. این درخواست نشان از درک عمیق انجمن از شرایط فعلی بازار و نیاز مبرم به تغییرات سریع در سیاست‌های ارزی دارد.

مجله خبری جوان آنلاین