سرخس، دروازه طلایی ایران در مسیر کریدورهای حیاتی جهانی، در آستانه تحولی بزرگ قرار دارد. با اتصال این منطقه به مرز و آغاز فرآیند تبدیل آن به منطقه آزاد اقتصادی، چشم‌انداز جدیدی برای سرمایه‌گذاری، ترانزیت و توسعه منطقه‌ای گشوده می‌شود.
محمدرضا رجبی‌مقدم، مدیرعامل منطقه ویژه اقتصادی سرخس، با تأکید بر موقعیت ژئوپلیتیک استثنایی سرخس در تقاطع کریدور شمال به جنوب و شرق به غرب، این منطقه را یک نقطه حساس و فوق‌العاده برای سرمایه‌گذاری و آینده کشور توصیف کرد. وی اشاره کرد که ۱۵ کشور آسیای میانه از طریق سرخس به آب‌های گرم دسترسی پیدا می‌کنند و مسیر ترانزیتی حیاتی برای اتصال کشورهایی نظیر چین و هند به اروپا محسوب می‌شود.
اهمیت ژئواکونومیک سرخس در پساجنگ اوکراین
رجبی‌مقدم توضیح داد که با بروز جنگ اوکراین، کریدور شمالی که پیش از این ۸۰ درصد بارهای ترانزیتی چین و هند به اروپا را منتقل می‌کرد، با مشکل مواجه شده است. این وضعیت، اهمیت استراتژیک و اقتصادی سرخس را بیش از پیش پررنگ کرده و فرصت‌های جدیدی را برای این منطقه به ارمغان آورده است.
مسیر پر فراز و نشیب تبدیل به منطقه آزاد
تلاش‌ها برای تبدیل سرخس به منطقه آزاد اقتصادی سابقه‌ای دیرینه دارد. از سال ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۵، همزمان با منطقه آزاد چابهار، دو منطقه آزاد برای تکمیل کریدور شمال به جنوب (چابهار به سرخس) مطرح شدند. اما متاسفانه سرخس برای حدود ۲۶ سال در این مسیر عقب ماند. مدیرعامل منطقه ویژه اقتصادی سرخس خاطرنشان کرد که شرط اصلی تبدیل شدن به منطقه آزاد، اتصال به مرز بوده که این امر در سال ۱۴۰۰ محقق شد.
آمادگی زیرساختی بی‌نظیر با سرمایه‌گذاری آستان قدس
نکته قابل توجه این است که سرخس تنها منطقه آزاد در کشور است که تمام زیرساخت‌های توسعه در آن با سرمایه‌گذاری بی‌سابقه بالغ بر ۸۰ هزار میلیارد تومان توسط یک نهاد غیردولتی، یعنی آستان قدس رضوی، فراهم شده است. این سرمایه‌گذاری عظیم، سرخس را به لحاظ زیرساختی در موقعیت ممتازی قرار داده است.
مزیت‌های لجستیکی و حمل‌ونقل ترکیبی
مدیرعامل منطقه ویژه اقتصادی سرخس به مزیت‌های لجستیکی منحصر به فرد این منطقه اشاره کرد. در مساحت ۵۳۳۰ هکتاری منطقه ویژه سرخس، حدود ۴۲ کیلومتر ریل عریض و نرمال تعبیه شده است. این قابلیت ریلی امکان تخلیه و بارگیری واگن‌ها از آسیای میانه بدون نیاز به تغییر بوژی (چرخ) را فراهم می‌کند که به کاهش چشمگیر هزینه‌های ترانزیت می‌انجامد. این امر به دلیل هزینه‌های بالای تغییر بوژی، بسیاری از کشورهای آسیای میانه را از ترانزیت از طریق ایران بی‌رغبت کرده بود. در حال حاضر، همکاری با یک شرکت چینی برای ایجاد سکوهای ویژه بارهای کانتینری در آینده نزدیک در دست اقدام است.
علاوه بر حمل‌ونقل ریلی، سرخس از زیرساخت حمل‌ونقل ترکیبی جاده‌ای و هوایی نیز برخوردار است. طراحی فرودگاه برای هواپیماهای پهن‌پیکر در سرخس انجام شده و امید می‌رود عملیات اجرایی آن ظرف سه ماه آینده آغاز شود. این فرودگاه امکان انتقال بار از کشورهای آسیای میانه و چین به آفریقا و اروپا را فراهم خواهد کرد.
پروژه‌های کلان و جذب سرمایه‌گذار خارجی
با سرمایه‌گذاری ۲ هزار میلیارد تومانی مشترک با چین برای حمل بار از این کشور به ایران، افق‌های جدیدی برای ترانزیت کالا گشوده خواهد شد. تمامی زیرساخت‌های آب، برق، گاز و فیبر نوری در منطقه سرخس فراهم شده و گمرکات شهرستان نیز در داخل منطقه تجمیع شده‌اند تا فرآیندها تسریع یابد. با آغاز به کار رسمی منطقه آزاد، تمام دستگاه‌های خدمات‌رسان در ورودی منطقه مستقر شده و کار برای سرمایه‌گذاران تسهیل خواهد شد.
رجبی‌مقدم همچنین از جذب ۸ شرکت خارجی برای سرمایه‌گذاری در سال گذشته خبر داد و افزود که ۲۷ شرکت سرمایه‌گذاری بین‌المللی و داخلی نیز در حال حاضر در منطقه لجستیک سرخس مشغول فعالیت هستند که هر کدام بالغ بر ۳۰۰ میلیارد تومان در این سایت‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند.
نقش سرخس در اقتصاد ملی و منطقه انرژی
مدیرعامل منطقه ویژه اقتصادی سرخس، کارکرد منطقه آزاد را برای اقتصاد کشور حیاتی دانست. وی معتقد است که تحرک در شریان‌های حمل‌ونقلی، نه تنها به اقتصاد کشور رونق می‌بخشد، بلکه زمینه ساز توسعه گردشگری و ایجاد اشتغال محلی خواهد شد. علاوه بر این، سرخس به یکی از هاب‌های مهم انرژی و سوخت در منطقه تبدیل شده و تبادل سوخت افغانستان و آسیای میانه در این منطقه صورت می‌گیرد.
چالش‌ها و راهکارهای توسعه
با وجود پیشرفت‌های چشمگیر، چالش‌هایی نیز در مسیر توسعه سرخس وجود دارد. رجبی‌مقدم به وضعیت نامساعد جاده مشهد به سرخس اشاره کرد که علی‌رغم تعهد آستان قدس برای ساخت ۶۰ کیلومتر و پیشرفت کند وزارت نفت و راه در ۱۲۰ کیلومتر باقی‌مانده، همچنان یک دغدغه مهم برای سرمایه‌گذاران است.
همچنین، مشکل فرودگاه برای سرمایه‌گذاران خارجی و دوگانگی بین آستان قدس و دولت از دیگر موانع گذشته به شمار می‌رفتند که خوشبختانه با وفاق ایجاد شده، این دوگانگی برطرف شده و همکاری‌ها سرعت گرفته است. استانداری خراسان رضوی نیز در این زمینه حمایت‌های قابل توجهی داشته است.
یکی دیگر از چالش‌های مهم، مسئله ریزگردها است که هم مردم و هم سرمایه‌گذاران را آزار می‌دهد. مدیرعامل منطقه ویژه اقتصادی سرخس تاکید کرد که حوزه‌های نفت و گاز، دولت و منابع طبیعی باید برای حل این مشکل تلاش کنند. در حال حاضر، ۱۰۰ هکتار فضای سبز در منطقه ویژه سرخس وجود دارد و تلاش برای رفع مشکل ریزگردها ادامه دارد.
با تبدیل شدن سرخس به منطقه آزاد اقتصادی و رفع چالش‌های موجود، انتظار می‌رود این منطقه در آینده‌ای نزدیک به یکی از مهم‌ترین مناطق آزاد کشور تبدیل شود و نقش کلیدی در اقتصاد ملی و منطقه‌ای ایفا کند.
با احترام ، مجله خبری جوان انلاین
