اخرین ویرایش در 30 مهر, 1404 توسط سردبیر
دکتر جواد واشقانی فراهانی و نقش بلاکچین در ساخت آینده‌ای شفاف و پایدار
در روزگاری که جهان درگیر بحران انرژی و بی‌اعتمادی به داده‌هاست،
نام یک پژوهشگر ایرانی در فهرست برترین پژوهش‌های دانشگاهی اروپا درخشیده است:
دکتر جواد واشقانی فراهانی (Javad Vasheghani Farahani) که در محافل بین‌المللی با نام علمی Jay Hani شناخته می‌شود.
او پژوهشگری است که مرز میان فناوری و پایداری را جابه‌جا کرده؛
کسی که با بهره‌گیری از بلاکچین، اینترنت اشیا (IoT) و محاسبات لبه‌ای (Edge Computing)
راهی برای بازگرداندن اعتماد به داده‌های انرژی یافته است.
پژوهش او با عنوان
“A Sustainability Assessment of a Blockchain-Secured Solar Energy Logger for Edge IoT Environments”
در ژورنال بین‌المللی Sustainability (MDPI) منتشر شده و به‌سرعت در جامعه علمی اروپا بازتاب یافته است.
از یک پرسش ساده تا تولد یک فناوری اعتمادساز
مسئله از یک سؤال آغاز شد:
وقتی نیروگاه‌ها ادعا می‌کنند چه‌قدر انرژی خورشیدی تولید کرده‌اند، چه کسی تضمین می‌کند این داده‌ها واقعی است؟
پاسخ سنتی، اعتماد به نهادهای نظارتی بود؛
اما پاسخ پژوهشی دکتر واشقانی فراهانی، اعتماد بدون ناظر است — اعتماد کُد شده در الگوریتم‌های بلاکچینی.
بلاکچین؛ زنجیره‌ای از حقیقت
بلاکچین دفترکلی توزیع‌شده است که هر بلوک آن حامل داده‌هایی است که پس از ثبت دیگر تغییرناپذیرند.
در مدل طراحی‌شده توسط فراهانی، هر واحد انرژی خورشیدی تولیدی در پنل‌ها به‌صورت دیجیتال مهر و امضا می‌شود
و هش آن در شبکه اتریوم (Ethereum Proof-of-Stake Sepolia) ذخیره می‌گردد.
بدین ترتیب، دیگر هیچ فرد یا نهادی نمی‌تواند داده‌ها را حذف، ویرایش یا جعل کند.
این همان چیزی است که جهان انرژی امروز به آن نیاز دارد: اعتماد فناورانه.
معماری سامانه آزمایشی
برای اجرای عملی ایده، یک سیستم واقعی ساخته شد که شامل اجزای زیر بود:
- حسگر INA219 برای اندازه‌گیری ولتاژ و جریان لحظه‌ای؛
- Raspberry Pi 4B (4 GB RAM) به‌عنوان گره لبه‌ای برای پردازش محلی؛
- الگوریتم SHA-256 برای هش‌سازی داده‌ها؛
- ساختار Merkle Tree جهت فشرده‌سازی و امنیت بیشتر؛
- و قرارداد هوشمند SolarLogger در شبکه Ethereum PoS (Sepolia).
داده‌ها هر دقیقه جمع‌آوری و در بسته‌های شش‌ساعته به بلاکچین ارسال شدند.
حتی در زمان قطع اینترنت، سیستم داده‌ها را محلی ذخیره کرد و پس از اتصال، بدون از دست دادن رکوردها، اطلاعات را به زنجیره افزود.
نتایج فنی و میدانی
در آزمایش ۱۳۵ ساعته، بیش از ۱۰ هزار رکورد انرژی ثبت شد.
۱۳۰ بسته Merkle بدون هیچ خطا در بلاکچین ذخیره شدند.
مصرف CPU: ۰٫۰۲٪
مصرف انرژی کل: ۰٫۸۱۸ kWh
مصرف کربن: ۰٫۱۷ kg CO₂ — کمتر از یک لیوان قهوه داغ!
هیچ داده‌ای از بین نرفت، و تمامی ۱۰۵ قطعی شبکه بدون اختلال بازیابی شدند.
این نتایج نشان می‌دهد که بلاکچین، برخلاف تصور رایج، می‌تواند سبز، بهینه و صنعتی باشد.
تحلیل اقتصادی
هزینه ثبت هر تراکنش کمتر از ۱ یورو بود.
کل هزینه دوره آزمایش به ۱۲۸ یورو رسید.
در مقیاس ملی، حتی با صدها هزار نیروگاه خورشیدی،
هزینه کل در برابر سود حاصل از شفافیت و کاهش فساد، ناچیز است.
چرا این دستاورد برای ایران اهمیت دارد؟
ایران از نظر تابش خورشید یکی از ده کشور برتر جهان است،
اما فقدان سیستم شفاف داده‌های انرژی، مانعی بزرگ در جذب سرمایه و توسعه نیروگاه‌های خورشیدی است.
مدلی که دکتر واشقانی فراهانی طراحی کرده می‌تواند:
- فساد در قراردادهای انرژی را کاهش دهد؛
- اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی را افزایش دهد؛
- گواهی انرژی تجدیدپذیر (REC) ایجاد کند؛
- و ایران را به بازیگر فعال بازار جهانی انرژی دیجیتال بدل سازد.
بلاکچین؛ از رمزارز تا زیرساخت انرژی
بلاکچین در ابتدا با بیت‌کوین شناخته شد،
اما اکنون از بانک‌ها تا صنایع انرژی، از آن به‌عنوان فناوری اعتماد استفاده می‌کنند.
پژوهش فراهانی گام بعدی این مسیر است:
او بلاکچین را از جهان مالی به دنیای فیزیکی آورد تا نشان دهد «داده صادق» می‌تواند دنیایی سالم‌تر بسازد.
گام بعدی پژوهش
در مرحله بعد، او قصد دارد داده‌های ذخیره‌شده در بلاکچین را با الگوریتم‌های یادگیری ماشین (Machine Learning) ادغام کند
تا رفتار تولید و مصرف انرژی به‌صورت بلادرنگ پیش‌بینی شود.
چنین سامانه‌ای به شکل خودکار تصمیم می‌گیرد چه زمانی انرژی ذخیره یا به شبکه بازگردد —
در واقع تولد شبکه‌های هوشمند ( Smart Grids ) واقعی.
پیام جهانی پژوهش
پژوهش دکتر واشقانی فراهانی در راستای اهداف European Green Deal و UN Sustainable Development Goals (SDGs) قرار دارد
و نشان می‌دهد که فناوری می‌تواند با محیط‌زیست هم‌زیست باشد، نه در برابر آن.
چهره علمی و بین‌المللی
دکتر جواد واشقانی فراهانی در دانشگاه Modul Vienna به‌عنوان PhD Researcher در حوزه Digital Business & Sustainability فعالیت دارد.
او از نخبگان ایرانی مقیم اروپا است که پژوهش‌هایش در میان داوران MDPI، IEEE و Springer مورد توجه قرار گرفته.
اما وجه تمایز او در نگاه انسانی به فناوری است؛
او بلاکچین را ابزاری برای عدالت، شفافیت و اعتماد می‌داند، نه صرفاً برای سود اقتصادی.
دعوت به همکاری علمی و پژوهشی
او از تمامی پژوهشگران، اساتید، دانشجویان و شرکت‌های فناور ایرانی دعوت می‌کند
تا برای همکاری در پروژه‌های زیر با او در ارتباط باشند:
- Blockchain for Energy Transparency
- IoT & Edge Computing Integration
- AI-Driven Energy Forecasting
- Digital Product Passports و Tokenized Sustainability
همچنین آماده مشاوره برای نگارش پروپوزال‌های فاند (Horizon Europe, FWF, ERC) و همکاری در پروژه‌های مشترک دانشگاهی و صنعتی است.
نتیجه‌گیری: آینده‌ای که از ایران آغاز می‌شود
پژوهش دکتر جواد واشقانی فراهانی فقط درباره انرژی نیست؛
او نشان داده که اعتماد را می‌توان مهندسی کرد.
در جهانی که داده‌ها گاه ابزار قدرت‌اند،
او سیستمی ساخته که در آن قدرت از صداقت می‌آید.
اگر ایران بخواهد در موج بعدی انقلاب صنعتی — انقلاب داده و پایداری — پیشتاز باشد،
چنین پژوهش‌هایی چراغ راه آن خواهند بود.
من مرتضی تبسمی هستم و بیش از 26 سال هست که در دنیای خبر فعال هستم.
